Сборник "Недзіцячы Маўр" (готовится к печати)
Статья "Чему научила меня критика". 1950
"Недарэчныя казкі" (Беларускі піонэр)
У часопісе «Беларусь» № 2 за 1946 год выходзіць яго апавяданьне «Яно» с.20-22
раман Маўра "Дзяўчына-маці" ў часопісе "Полымя" №5/2018
Янка Мавр. Лицо зверя. Пьеса в 3-х актах (5 картин)
“Завошта?” (1945 г.), “Дом пры дарозе” (1945 г.), “Максімка” (1948 г.) , “Запіска”(1950 г.) і інш. • З гэтай тэмай звязаны і незавершаныя, рукапісныя творы “На краю света”, “Дзяўчына-маці”, “Тысяча дзён”, “Эшалон нявольнікаў”, “Знаёмства з героям”, “Детоубийцы”.
апав. Дравляная лыжка, рукапіс пачатку апавядання "На краю свету" 1942
Рукапісы апавяданняў «Цётка Эмiлiя», “»Шчаслiўцы», “Віцяў экспанат”, “Дзве праўды”, “Драўляная лыжка”, казкі “Сярод дзікуноў”, аповесцей “Фантамабiль”, “Шлях з цемры” і інш.: http://bellitmuseum.by/virtualnaya-vyista...
Пачатак апавядання "Эшалон невольнікаў"
Машынапіс апавядання "На ўлонне прыроды", першы раздзел "Знаёмства з героем"
план нейкага твора:
1. Растерянность и непонимание. Отчаяние. 2. Чудо под Москвой. "Ура! Разбить немцев в 1942 г.!" 3. Лето 1942 г. Разочарование. Неуверенность. Страх (вторая эвакуация — смерть Бядули)...4. Зима 1943 — 3 года. Сталинград!Опять "Ура". Опять стон (Харьков).Опять у одних опустились руки, другие, "стиснув зубы", борются и работают. 5. Лето 1943 г. Чудесное превращение. "Что это? Откуда? Показать откуда.
Тема ВОВ: статья "Детоубийцы", очерки "Нашы дзеці", "Невядомы герой"
Э. С. Гурэвіч. Янка Маўр: нарыс жыцця і творчасці. Мн. Бел. навука. 2004
Старонкі гісторыі • 1945 годам датуюцца малавядомыя “Старонкі гісторыі”, якія складаюцца з наступных частак: • ВЯЛІКІ ПАВАРОТ (немцы і славяне); • ЛІВОНСКІ ОРДЭН, ПЕРШАЯ ПАРТЫЯ ПСОЎ; • ТЭЎТОНСКІ ОРДЭН І ПРУСЫ; • КРЫЖАЦКІЯ “РЭЙЗЫ” НА ЛІТВУ; • ГРУНВАЛЬДСКІ БОЙ.
Публіцыстыка • Янка Маўр актыўна супрацоўнічае з газетамі, часопісамі. Шмат яго нарысаў і фельетонаў можна знайсці на старонках “Вожыка”, публіцыстычных артыкулаў у газете ЛІМ на розныя тэмы: • “У доларавай пятлі”, “У гасцях у дзядулі Тома”, “Гадавальнік японскіх мікробаў”, “Шэфілд- Варшава”, “Пакт вайны, а не пакт міру” і інш.
Аб тым, што Я. Маўр быў перакананым прыхільнікам навукова-фантастычнага жанру (сам ён называў сябе "старым выпрабаваным прыгоднікам"), сведчыць і неажыццяўлёная задума рамана "Апошнія з Эрыды". Згодна з планам, які захоўваецца ў архіве пісьменніка, раман павінен быў складацца з дзвюх кніг"Дачка неба" і "Гібель планеты". Мяркуючы па асобных нататках, твор быў задуман, як палітычны раман-памфлет.
Э. С. Гурэвіч. Янка Маўр: нарыс жыцця і творчасці. Мн. Бел. навука. 2004, с. 132
***
Жуль Верн. 80000 кілометраў пад вадой. Менск: Дзярж. выд-ва БССР, 1937. Пераклад пад рэдакцыяй Янкі Маўра
ЯНКА МАЎР
Б'іцька беларускай дзіцячай літаратуры
Капітан дзіцячых падарожжаў
Чалавек з крылатай
фантазіяй
Беларускі Жуль Верн і Міклуха-Маклай у адной
асобе
Янка Маўр: у дынаміцы і напружаных сітуацыях
Настаўніцкі з’езд у творах пісьменнікаў
Уладзімір Міцкевіч, Аляксандр Сянкевіч, Якуб Колас, Іван Лапцэвіч, Сямён Самахвал, Іван Фёдараў (Янка Маўр), Фёдар Калечыц
Самая яркая падзея у біяграфіі пісьменніка — удзел разам з Я. Коласам у нелегальным настаўніцкім з'ездзе, што адбыўся ў вёсцы Мікалаеўшчына ў 1906 г. Як добра вядома, з'езд быу выкрыты паліцыяй, дакументы канфіскаваныя, почалося следства. На допытах удзельнікі з’езда, у тым ліку і Фёдараў, сцвярдчкалі, што трапілі на гэтае мерапрыемства выпадкова, стараліся заблытаць справу, звесці з’езд да звычаннай вечарынкі, на якон самую рэвалюцымную справу адыграла гарэлка.
Аднак у рапарце інспектара Кваснецкага адносна І.Фёдарава падаецца наступнае:
“Его участне в учнтельском мітінге в с.Ннкольске было, по моему мненню, че случайное, н его шутлмво-насмешлмвое обьяснэнне, которым он хочет прнкрыть свою невнновность, далеко не говорнт в его пользу, а напротмв, свндетельствует о том, что он едва лм не главную роль сыграл на этом учмтельском сьезде”.
У пратаколе пасядхоння Мінскай дырэкцыі народн ых вучэльняі' ад 25 жніўня 1906 года адзначана:
«____В деле настояідего мнтннга Фёдоров, несомненно
нграл вндную роль, особенно в сообіденнм ему явно революцмонного характера, прнчем он самый первый скрепнл своей подпнсью составленный в ммтннге протокол.»
Судовая справа цягнулася доўга, амаль два гады. Фёдарава да педагагічнай працы не дапусцілі і ўзялі пад нагляд паліцыі.
А Якуба Коласа 15 верасня 1908 г. Віленская судовая палата асудзіла да трох год турэмнага зняволення.
___
Настаўніцкаму з’езду Янка Маўр прысвяціў артыкулы “Сорак гадоу назад” (“Беларусь”, 1946, № 10) і “Як я паьнаёміўся з Якубам Коласам” (“Бярозка”, 1952, № 1). Але сваю ролю ў нелегальным з’ездзе ён адзначыў вельмі сціпла.
Нелегальны настэўніцкі з’езд знайшоў сваё адлюстраванне і ў трылогіі Я.Коласа “На ростанях”. Пратзтыпам аднаго з герояў —Івана Тадорыка, чалавека з “выдатнымі
Літаратурная дзейнасць
Пачаткам сваёй літаратурнай дзейнасці І.Федараў лічыў 1923 год, калі ўпершыню былі надрукаваны яго фельетоны ў газеце “Савецкая Беларусь” і ў ленінградскам часопісе сатыры і гумару “Бегемот”.
Першай значнай працай стала апавяданне “Чалавек ідзе”. Гэта былі нарысы з жыцця першабытных людзей, навеяныя вучэннем Чарльза Дарвіна, якім захапіўся І.Фёдараў яшчэ ў Ковенскай рамеснай вучэльні. Аповесць друкавалася ў некалькіх нумарах часопіса “Беларускі піянер” ў 1926-1927 гг., а таксама выйшла ў друку асобнай кніжкай ў 1927 і 1933 гадах.
3 гісторыі эсперанта-руху на Беларусі:
Янка Маўр пазнаёміўся з міжнароднай мовай эсперанта яшчэ ў 1904 годзе, калі працаваў памочнікам настаўніка пад Панявежай. У студзені 1924 года ў Мінску ствара«цца Цэнтральнае Бюро Беларускай арганізацыі Саюза эсперантыстаў Савецкіх Рэспублік (СЭСР). Пачынаецца актыўная работа па развіцці эсперанта-руху на Беларусі. Ужо на першай Усебеларуекай канферэнцыі СЭСР у маі 1926 года ў БОСР налічваецца 37 гурткоў эсперантыстаў у Мінску, Віцебску, Гомелі, Рэчыцы, Слуцку і ў іншых і' іесцах. Толькі ячэйка эсперантыстаў пры БДУ на пачатак 1925 года скпадалася з 80 чалавек.
Мовай эсперанта валодал Цішка Гартны 1 рэдактар газеты Беларуская вёска” Р.Шукевіч-Траццякоў. Газета нават мела спецыяльную рубрыку “Сярод эсперантыстаў”, дзе друкаваліся лісты і допісы замежных сяброў. У Віленскім студэнцкім гуртку эсперантыстаў займапіся Максім Танк I Сяргей Новік-Пяюн. Беларускія эсперангысты актыўна прапагандавалі беларускую літаратуру сярод сваіх аднадумцаў за мяжой. На мову эсперанта былі перакладзены асобныя творы Максіма Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, Пятруся Броўкі і іншых.
У 1926 годзе пачаліея перадачы беларускага радыё на мове эсперанта. Курсы мовы эсперанта на радыё веў Янка Маур. Ен прымаў удзел ў працы беларускіх канферэнцын СЭС Р і Міжнароднага з’езда эсперантыстаў 1926 года ў Ленінградзе. Быў ганаровым старшыней (1957 — 1971 гг.) арганізацыі беларускіх эсперантыстаў.
Буду пісаць пра Спартака. Слова пісьменніка”(ЛІМ, 8 студзеня 1935 г.)
Новы раман, які задумаў Янка Маўр, быў прысвечаны паўстанню Спартака.
На працягу некалькіх гадоў Я.Маўр збіраў матэрыялы праз сяороў-эсперантыстаў, рысаваў схемы маршпутаў паўстанцаў, збіраў карты і планы бітвау’ вывучау гістарычную літаратуру. Сюжэтная канва задуманага твора была апублікавана у часопісе “Іскры Ільіча”, № 1 за 1936 год, але сам твор так і не з’явіўся ў друку. Усе дакументы і запісы былі страчаны ў час ванны, і пісьменнік вельмі шкадаваў аб гэтым.
Новыя формы работы з дзецьмі
Янка Маўр трымаў сувязь з чытачамі, прапанаваў апавяданні, дзе наўмысна был' дапушчаны некаторыя памылкі і недарэ^касці (“Сымонка-рызыкант”, “Недарэчныя алавяданні”, “Каршун”)
Лепшыя адказы прэміравапісь рэдакцыяй.
У часопісе “Іскры ільічй” друкавалася шмат навукова папулярных артыкулаў Янкі Маўра для развіцця дзяцей: “Апавядакне пра торф”, “Чорная кроў”, “Станцыя “Паўначны полюс”, “Расліны-драпежнікі”, “Экскурсія ў Кітай”, “Самаеды”, “Гаворачыя апараты”, “Джордано Бруно” і інш.
Янка Маўр: у дынаміцы і напружаных сітуацыях
У маі споўнілася 135 гадоў з дня нараджэння па-трыярха беларускай дзіцячай літаратуры Янкі Маўра. Адразу згадваюцца аповесці «Палескія рабінзоны», «У краіне райскай птушкі», першы прыгод-ніцкі ра.ман «Амок». Але спадчына пісьменніка — гэта не толькі захапляльная дзіцячая літаратура, яна ўклю чае і п*есы, і байкі, і публіцыстыку, і вострыя фельетоны. Творы Янкі Маўра друкаваліся ў часопісах «Беларусь», «Маладосць», «Іскры Ільіча», «Полымя рэвалюцыі» і іншых. Вельмі цесна супрацоўнічаў пісьменнік з тыд-нёвікам «Літаратура і мастацтва». Яго публіцыстычныя артыкулы «БССР і Уругвай», «Сальвадорцы», «У дола-равай пятлі», «Абаронцы злачынцаў», «Шэфілд-Вар-шава», «Прасвятленне мазгоў», «Забавы амерыканскіх хлапцоў» і іншыя рэзка адгукаліся на розныя між-народныя падзеі. У лісце да Якуба Коласа ад 1 ліпеня 1950 года Янка Маўр пісаў: «ЦК пастанавіла рэаргані-заваць “ЛіМ” — выдаваць два разы ў тыдзень, аргані-заваць новыя аддзелы, у тым ліку міжнародны аддзел пад кіраўніцтвам Янкі Маўра, адным словам зрабіць газету падобнай да “Лнтературной газеты” Сабралі нас, інструкціравалі, а потым... Масква адмовіла павялічыць асігнаванне. Нашы хлопцы кажуць, што Трумэн выра-таваўся ад бяды, якую яму рыхтаваў Маўр...»
Шмат увагі аддаваў пісьменнік пытанням дзіцячай літаратуры. Ён лічыў, што найважнейшае патрабаванне
да дзіцячай кнігі — сюжэтная цікавасць, займальнасць. «Калі кніга для дарослага чытача, — пісаў Я. Маўр, — можа захапіць сваёй глыбінёй і мастацкасцю больш, чым кампазіцыяй і сюжэтнымі ходамі, то для дзіцячага чытача гэтага мала. Яго актыўная натура патрабуе ды-намікі, напружанай сітуацыі, эфектыўнай героікі». На старонках «ЛіМа» Янка Маўр рэзка выступіў супраць аднабаковай крытыкі ра.мана Івана Мележа «Мінскі на-прамак».
«Усё зрабіў тав. Кудраўцаў, — адзначаў Я. Маўр у ар-тыкуле “Ці так трэба падтрымліваць’’, — каб “дапамаг-чы” маладому пісьменніку, які выпусціў першы значны твор. Разабраў «па костачках”, усё заўважыў, усё ўскрыў. Не захацеў ён толькі аднаго: падтрымаць (без двукос-сяў) аўтара ацэнкай таго дадатнага, што ёсць у творы. Не захацеў сказаць, што ўся вялікая калекцыя недахо-паў — толькі недаробкі, якія зусім лёгка выправіць, не закранаючы ні сутнасці, ні структуры твора, не захацеў паказаць, у чым не толькі слабасць, але і сіла пісьмен-ніка, не захацеў падтры.маць у ім веру ў сябе...».
Застаўся неапублікаваным вельмі цікавы артыкул Янкі Маўра «Чаму навучыла мяне крытыка», які за-хоўваецца ў Беларускім дзяржаўным музеі беларускай літаратуры.
Марыя Міцкевич